Orędzie na Światowy Dzień Pokoju o wymownym tytule Jeśli chcesz krzewić pokój, strzeż dzieła stworzenia to najobszerniejsza wypowiedź papieża Benedykta XVI na tematy ekologiczne. Czytamy w nim, że wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za ochronę świata stworzonego i musimy się o niego troszczyć. Ta odpowiedzialność nie ma granic. Prezentujemy komentarz o. Stanisława Jaromiego.

W orędziu zatytułowanym Jeśli chcesz krzewić pokój, strzeż dzieła stworzenia papież podkreśla, że obok niebezpieczeństw zagrażających pokojowi i integralnemu rozwojowi człowieka, takich jak wojny, międzynarodowe i regionalne konflikty, terroryzm, łamanie praw człowieka, zasadnicze znaczenie dla pokojowego współżycia ludzkości ma ochrona dzieła stworzenia. Benedykt XVI wskazuje na konieczność odnowienia i umocnienia przymierza między człowiekiem a środowiskiem naturalnym.

Papież nawiązuje do opublikowanego w 1 stycznia 1990 r. pokojowego orędzia Pokój z Bogiem Stwórcą, pokój z całym stworzeniem i zwraca uwagę na aktualność apelu Jana Pawła II, który mówił o kryzysie ekologicznym i podkreślał, że ma on charakter głównie etyczny, wskazując na „pilną potrzebę moralną nowej solidarności”.

Benedykt XVI wzywa do poważnego zajęcia się takimi problemami jak: zmiany klimatyczne, pustynnienie, degradacja i utrata produktywności rozległych obszarów rolnych, zanieczyszczenie rzek i warstw wodonośnych, zanikanie różnorodności biologicznej, wzrost liczby katastrof naturalnych, deforestacja regionów równikowych i tropikalnych. Przypomina o losie tzw. uchodźców ekologicznych, którzy ze względu na zniszczenie środowiska muszą zmieniać miejsce zamieszkania, a także o konfliktach związanych z dostępem do zasobów naturalnych.

Papież zwraca uwagę, że kryzys ekologiczny jest ściśle związany z „koncepcją rozwoju oraz z wizją człowieka i jego relacji z innymi i ze stworzeniem”. Wskazuje na potrzebę „głębokiej i dalekowzrocznej analizy modelu rozwoju” oraz „refleksji nad sensem gospodarki i jej celami, umożliwiającą naprawę wadliwych mechanizmów i wypaczeń”. Jego zdaniem, aby pokonać kryzys ekologiczny, „ludzkość potrzebuje głębokiej odnowy kulturowej; musi odkryć na nowo wartości stanowiące solidny fundament, na którym można zbudować lepszą przyszłość dla wszystkich”. Papież apeluje o solidarny styl życia charakteryzujący się umiarem.

Benedykt XVI porusza kwestię kurczenia się bogactw naturalnych naszej planety, co może doprowadzić do tego, że zabraknie ich dla współczesnych i przyszłych pokoleń. Zwraca uwagę, że niszczenie środowiska często jest rezultatem braku dalekowzrocznych projektów politycznych bądź dążenia do osiągnięcia krótkowzrocznych korzyści gospodarczych. Zwraca uwagę na potrzebę „solidarności międzypokoleniowej i wewnątrzpokoleniowej”. Apeluje: „Zasoby naturalne powinny być zużywane w taki sposób, by czerpanie natychmiastowych korzyści nie pociągało za sobą negatywnych skutków dla istot żywych, ludzi i zwierząt, dziś i jutro”.

Ojciec Święty podkreśla konieczność nowej solidarności w stosunkach między krajami rozwijającymi się a wysoko uprzemysłowionymi. Zaznacza przy tym, że kraje rozwijające się nie są zwolnione z odpowiedzialności za środowisko naturalne i wzywa kraje uprzemysłowione, aby bardziej bezinteresownie przekazywały im swoją ekologiczną wiedzę i technologię.

Kolejną kwestią poruszaną przez Benedykta XVI jest problem zasobów energii i „wypracowanie wspólnych i zrównoważonych strategii, pozwalających zaspokoić zapotrzebowanie na energię współczesnego pokolenia, a także pokoleń przyszłych”. Wzywa społeczeństwa krajów zaawansowanych technologicznie, aby „kierowały się umiarem, zmniejszając swoje zapotrzebowanie na energię” i poprawiając warunki jej wykorzystania.

Papież wskazuje także na potrzebę badań naukowych i technologicznych związanych z ekologią oraz wprowadzania ich w życie. „Współcześnie nauka stwarza wiele sposobności, możliwe są też nowatorskie drogi, które pozwalają na wypracowanie zadowalających i harmonijnych rozwiązań w zakresie stosunków człowieka ze środowiskiem” – napisał Benedykt XVI i wezwał do wspierania badań zmierzających do wykorzystania wielkiego potencjału energii słonecznej oraz utworzenia światowego systemu hydrogeologicznego, ustanowienia odpowiednich programów rozwoju wsi, opartych na drobnych rolnikach i ich rodzinach, a także wypracowania rozwiązań politycznych w kwestii gospodarki leśnej, likwidacji odpadów, połączenia walki ze zmianami klimatycznymi z walką z ubóstwem. „Krótko mówiąc, konieczne jest uwolnienie się od logiki czystej konsumpcji, by wspierać takie formy produkcji rolnej i przemysłowej, w których będzie uszanowany porządek stworzenia oraz które będą zaspokajały podstawowe potrzeby wszystkich” – napisał papież.

Benedykt XVI wskazuje także na wagę osobistych zachowań człowieka wobec degradacji środowiska naturalnego, co wiąże się ze zmianą aktualnych stylów życia oraz „modeli konsumpcji i produkcji, często niezrównoważonych z punktu widzenia społecznego, ze względu na środowisko, a nawet ekonomię”. „Konieczna jest już zatem rzeczywista zmiana mentalności, która skłoni wszystkich do przyjęcia nowych stylów życia” – zaznacza papież. „Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za ochronę świata stworzonego i musimy się o niego troszczyć. Ta odpowiedzialność nie ma granic” – podkreślił. Zwraca także uwagę, że kształtowanie postaw proekologicznych jest zadaniem różnych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, organizacji pozarządowych oraz mediów – one mogą w tej dziedzinie „proponować pozytywne modele, na których należy się wzorować”.

Papież podkreśla, że zajmowanie się środowiskiem wymaga „szerokiej i globalnej wizji świata; wspólnego i odpowiedzialnego wysiłku, by odejść od logiki, w której centrum jest egoistyczny interes nacjonalistyczny, i wypracować wizję uwzględniającą zawsze potrzeby wszystkich narodów”. Benedykt XVI przypomina także o ekologicznej odpowiedzialności Kościoła „za świat stworzony” i zapewnia o swoim wsparciu dla „wychowania do odpowiedzialności ekologicznej”.

Na zakończenie papież przypomina o nierozerwalnym związku, który istnieje między Bogiem, istotami ludzkimi a całym światem stworzonym i podkreśla, że „każdy człowiek ma obowiązek chronić środowisko naturalne, aby budować świat pokojowy”. „Jest to pilne zadanie, które trzeba realizować z nowym zaangażowaniem wszystkich; jest to opatrznościowa okazja, by dać nowym pokoleniom perspektywę lepszej przyszłości dla wszystkich. Oby byli tego świadomi rządzący narodami oraz wszyscy, na każdym szczeblu, którym leży na sercu los ludzkości: ochrona stworzenia i zaprowadzanie pokoju są ze sobą ściśle powiązane!” – pisze papież na zakończenie orędzia na XLIII Światowy Dzień Pokoju.

o. Stanisław Jaromi

Pełny tekst orędzia na: vatican.va.